Monday, June 29, 2015

Budallenjte e indentitetit

Ο Γιώργος (apo Jorgaqi në shqip me përkëdheli) është ulur me disa shokë dhe po pinë kafe ne një lagje (Kolonaqi) të pasur të Athinës. Në diskutim e sipër njëri e pyet: “Na thuaj të vërtetën, çfarë ndihesh? Shqiptar apo grek?” Ndërsa Jorgaqi mendohet, le të imagjinojmë që është ulur aty edhe nje person, X,  i cili e njeh Jorgon shumë pak. X, i habitur, gjithashtu pyet: “Unë mendova se Jorgos është grek.” (Jorgos e flet shumë mirë greqishten dhe nuk mund të dallohet.) Mara e cila jeton në Gjermani, si rasti i Jorgos, gjithashtu pyet veten (se cfare ndihet?) nëse është gjermane apo kosovare (d.m.th., shqipare).
Pyetja e mësipërme (në vetvete) na lë të kuptohet që personi në fjalë nuk është grek i mirëfilltë – çfarëdo që termi i mirëfilltë nënkupton. Pra, ne nuk mund të imagjinonim të njëjtën pyetje të drejtohesh në një παρέα (shoqëri) grekësh (shqiptarësh apo gjermanësh). Ndërsa Jorgo (dhe Mara) vazhdon mendohet një implikim i pyetjes është gjithashtu kjo: cili është kriteri për identitetin e dikujt? Ndjenjat e individit? Imagjino dikush çohet nga gjumi dhe ndihet Japonez. Njerëzit e shtëpisë mundohen ta bindin që është shqiptar (le të supozojmë, siç thonë ekonomistët, për më tepër, që e flet shumë mirë japonishten çuditërisht). Ai do shkonte tek ambasada japoneze dhe do kërkonte me këmbëngulje për pasaportën ose nëse nuk do ia jepnin (që mund të themi me siguri 100%) do vazhdonte të jetonte si japonez në ndonjë çmenduri në Shqipëri.
Pyetja e mësipërme ishte për identitetin kombëtar dhe jo personal. Dua të them çdo njeri në botë (nuk ka rëdësi nga është) mund t’i drejtojë vetes pyetje në lidhje me identitetin personal. Cilët janë faktorë determinues të identitetit etj.? Por duket në shkrime shqiposh të dy këto gjëra ngatërrohen sepse identiteti personal përfshihet në atë kombëtar dhe duket se ku i fundit vendos për të parin. Disa flasin për identitet të komplikuar ballkanasi dhe mbajnë gjallë dhe ushqejnë teoritë idote që nuk kanë asnjë bazë racionale. Nëse dikush sillet në një formë të caktuar kjo nuk ka të bëjë me identitetin por me sjelljen. Dhe nëse sjellja quhet (idiotisht!) ballkanase, atëherë cila është baza e krahasimit? (D.m.th., cila është ajo sjellje (ligj) të cilën e mbajme si sjellja (ligj të) e artë.)
Një shëmbull: Odisea përpara se të arrinte Sirenat – le ta quajmë këtë koha T1 - porosit luftëtarët e tij ta lidhnin tek shtylla e anijes dhe mbyllnin veshët e tyre me dyll. Kur iu afrua ishullit të Sirenave dhe filloi të dëgjonte këngën e tyre ai ngulmoi me dëshpërim ta lironin, koha T2; por urdhi ishte ta shtrëngonin më tepër. Ndryshoi identitet Odisea nga T1 në T2? Apo sjellje? Ishte sjellja e tij në T2 një sjellje ballkanasi (ky është ushtrim për teoristët!)?
Por le të kthehemi tek Jorgaqi për momentin i cili mendohet. Kur dikush mendon ai mundohet gjithshtu të kujtohet duke iu drejtuar memorjes. Pa pasur kujtesë (memorje) dikush nuk mban mënd asgjë duke përfshirë dhe pyetjen që i bëhet. Jorgo (Mara) ka kujtesa nga Shqipëria por të fundit janë nga Greqia (Gjermania). Kujtesa pra është një kriter, por jo vetëm e individit. Nëse Jorgo ka jetuar në Shqipëri atje ka njerëz që vërtetojnë identitetin e tij (imagjino si për shans të keq Petro (Petriti) kalon aty dhe përshëndet Jorgon në shqip). Dhe kështu kemi dhe një kriter tjetër (shoqëria!).
Një aspekt tjetër: Pyetja iu drejtua Jorgos dhe Jorgo ka një trup të caktuar. D.m.th., identiteti i tij është i mbyllur (nëse mund të shprehemi kështu) në një trup, në trupin e Jorgos. Trupi si një objekt fizik merr pjesë në hapësirë dhe kohë. Përjashtojmë rastin që Jorgo mund të mendojë se ai është thjesht një lloj shpirti dhe nuk ka nevojë për hapësirë dhe nuk jeton në kohë – duke shkelur një parim (të Wittgenstein) që thotë “piktura më e bukur e shpirtit të njeriut është trupi i tij.” Jorgo pra si trup ka qënë dikur (kohë)Shqipëri (hapësirë). Edhe trupi kështu vendos mbi identitetin e Jorgos.
Jorgaqi ka një rrugzgjidhje që jam i sigurtë nuk e mendon (ai mendon ose X ose Y). Ai mund tu kthehet mbrapsht shokëve grek dhe t’ia u japë përgjigjen në formë të tillë: “Po ju si mendoni? Çfarë jam?”
Mbas kësaj peripecie Jorgo largohet nga Greqia për shkak të krizës së rëndë dhe shkon në Gjermani (në një vënd të tretë). Në kufi i kërkojnë pasaportën dhe dokumentat e identitetit. Mund ta imagjinoni lehtësisht çfarë dokumentash nxori. 

No comments:

Post a Comment